Η Αλήθεια των Συναισθημάτων

<Άρθρο της συναδέλφου και φίλης Ράνιας Πανουργιά>

Τα συναισθήματα είναι ο ακούραστος σύντροφος μας. Σε κάθε βήμα, σε κάθε λεπτό και κάθε κίνηση μας είναι μαζί μας. Μέσα από τα συναισθήματα αναδύεται η προσωπική μας αλήθεια. Για αυτό αν μάθουμε να τα αφουγκραζόμαστε είμαστε ένα βήμα πιο κοντά προς τον εαυτό μας.

Από μια εξελικτική σκοπιά, τα συναισθήματα έπαιζαν πάντα καταλυτικό ρόλο στην επιβίωση. Μας οδήγησαν προς τη δράση και μακριά από καταστάσεις που θα απειλούσαν την ύπαρξη μας. Ήταν καθοριστικής σημασίας στη διατήρηση του είδους. Το συναίσθημα είναι δύσκολο να οριστεί λόγω τις ποικιλίας των συναισθηµατικών καταστάσεων που βιώνουν οι άνθρωποι. Ένας αρκετά αποδεκτός ορισμός θα ήταν « Ως συναίσθημα ορίζεται οτιδήποτε νιώθει ένα άτομο, όταν αξιολογεί ένα γεγονός με συγκεκριμένο τρόπο και συνήθως οδηγεί σε αλλαγές στον ανθρώπινο οργανισμό ή την συμπεριφορά. Έτσι, όλα τα συναισθήματα είναι ουσιαστικά προτροπές για δράση. Άρα τα συναισθήματα οδηγούν σε πράξεις τις οποίες μπορούμε να αντιληφθούμε» (Goleman, 2001).

Κεντρικό στις περισσότερες θεωρίες σχετικά με τα συναισθήματα είναι ότι εξ’ ορισμού τα συναισθήματα συνδέονται με παρορμήσεις για δράση με συγκεκριμένο τρόπο, οι οποίες ονομάζονται συγκεκριμένες τάσεις προς δράση (Frijda, 1986; Frijda, Kuipers, & Schure, 1989; Lazarus, 1991; Levenson, 1994; Tooby & Cosmides, 1990). Ο θυμός, για παράδειγμα ,δημιουργεί παρόρμηση για επίθεση, ο φόβος για φυγή, η ενοχή για επανόρθωση κ.ο.κ. Όλοι οι θεωρητικοί θα συμφωνήσουν ότι οι άνθρωποι ενεργούν με αυτές τις παρορμήσεις, όταν αισθάνονται συγκεκριμένα συναισθήματα. Το αν, όμως, αυτές οι παρορμήσεις γίνουν πράξεις εξαρτάται από πιο πολύπλοκες αλληλεπιδράσεις μεταξύ των προθέσεων, τον έλεγχο της παρόρμησης, τον τρόπο διαχείρισης των καταστάσεων, καθώς και τις πολιτιστικές νόρμες. Οι συγκεκριμένες τάσεις προς δράση δεν είναι απλές σκέψεις που υπάρχουν στο μυαλό, αλλά συνδέονται στενά με τις φυσιολογικές αλλαγές. Για παράδειγμα, όταν έχουμε την παρόρμηση να το βάλουμε στα πόδια λόγω του φόβου, το σώμα αντιδρά κινητοποιώντας το αυτόνομο νευρικό σύστημα για την πιθανότητα να τρέξουμε αυξάνοντας τη ροή του αίματος σε μεγάλες μυϊκές ομάδες.

Tι συμβαίνει στην καθημερινότητά μας;
Στην καθημερινότητά μας τα συναισθήματα είναι πιθανόν να μας προβληματίζουν, να μας εμποδίζουν, να μας κατακλύζουν, να μας αποτρέπουν, να μας ενώνουν με τους άλλους. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που δυσκολεύονται με αυτά, είτε επειδή τα καταπιέζουν και δεν μπορούν να τα εκφράσουν, είτε επειδή τα βιώνουν πολύ έντονα και δεν μπορούν καθόλου να τα ελέγξουν με αρνητικές συνέπειες. Ξεκινήστε με την απλή ερώτηση : «Τι νιώθω τώρα;». Το πιο πιθανό είναι να αντιληφθείτε κάποια αλλαγή στο σώμα σας π.χ. ένα σφίξιμο στο στομάχι, έναν κόμπο στο λαιμό, μια ελαφρά ταχυκαρδία. Αφού εντοπίσετε τη σωματική αλλαγή, η επόμενη ερώτηση είναι «Γιατί το νιώθω;» Τα συναισθήματα είναι σημάδια ή μηνύματα για να δώσουμε προσοχή στην εμπειρία μας στο εδώ και τώρα. Κάθε συναίσθημα συνδέεται με ένα μήνυμα που κάτι προσπαθεί να μας πει. Μερικά παραδείγματα γι αυτά που βιώνουμε ως “αρνητικά” συναισθήματα:

Θυμός- αισθανόμαστε τα όρια μας να παραβιάζονται ή οι ενέργειες των άλλων δεν συμβαδίζουν με τους σκοπούς μας.
Αναστάτωση- οι πράξεις μας είναι αναποτελεσματικές.
Φόβος- δίνουμε προσοχή σε ό,τι απειλεί τη σωματική, πνευματική και ψυχική μας ισορροπία.
Ενοχή- παραβιάσαμε τα όρια των άλλων και εισπράττουμε είτε πραγματικά είτε φαντασιακά το θυμό τους (McLaren, 2010).

Δεν χρειάζεται να λογοκρίνουμε τα συναισθήματά μας. Τα συναισθήματα μας δίνουν τα μηνύματα. Αν τα αγνοήσουμε είναι που ξεκινάνε τα προβλήματα και όλα μεγιστοποιούνται. Αυτό μπορεί να προκαλέσει δυσκολίες στην καθημερινότητα, στις σχέσεις, στη διάθεση. Αν καταλάβουμε το μήνυμα πίσω από το συναίσθημα, οδηγούμαστε στη δράση. «Τι θα κάνουμε με το μήνυμα που λάβαμε από τα συναισθήματά μας;» Αν, για παράδειγμα, αντιληφθήκαμε ότι οι άλλοι πολύ συχνά καταπατούν τα όρια μας; Όλα τα συναισθήματα είναι χρήσιμα. Αν μπορέσουμε να τα προσεγγίσουμε με φροντίδα και να τα ρωτήσουμε τις κατάλληλες ερωτήσεις, τότε δεν υπάρχουν «αρνητικά» συναισθήματα, γιατί το καθένα έχει μια συγκεκριμένη λειτουργία. Αν εστιάσουμε σε αυτά και μάθουμε να μην τα λογοκρίνουμε, όπως πολλοί από εμάς κάνουμε, θα μάθουμε πολύ χρήσιμα πράγματα για τον εαυτό μας και θα βελτιώσουμε τη ζωή μας. Θα εντοπίσουμε τι είναι αυτό που μας ενοχλεί, τι είναι αυτό που μας κινητοποιεί, τι είναι αυτό που μας ωθεί σε αλλαγές, τι είναι αυτό που μας ακινητοποιεί. Βλέποντας πίσω από τα συναισθήματα και τις αρχικές μας αντιδράσεις, μαθαίνοντας πώς αποκτήσαμε τη σχέση που αποκτήσαμε με τα συναισθήματά μας και πώς τα βιώσαμε στην πατρική μας οικογένεια χτίζουμε μια πιο ειλικρινή σχέση με εμάς.

Τα συναισθήματα είναι ο πιο αξιόπιστος οδηγός μας στο ταξίδι της ζωής. Είναι σύντροφος και όχι εχθρός, χέρι χέρι θα βρούμε τις απαντήσεις μας.

«Νιώθω.
Πίσω από λέξεις και ριπές,
έτσι απλά εμφανίστηκε η αλήθεια.
Γυμνή και αστραφτερή,
πίσω από τον καθρέφτη.
Νιώθω να πάλλεται μέσα μου η χαρά,
μαζί με τη θλίψη της άλλοτε αθωότητας μου.
Μα νιώθω.
Ως το μεδούλι μου.
Τι άλλο θα με έκανε άνθρωπο;»

Πηγή: www.innerpaths.gr