Η Δύναμη της Συνήθειας

Χωρίς υπερβολή, μπορούμε να πούμε ότι ολόκληρη η εξέλιξη της ανθρωπότητας, θετική και αρνητική, μέσα στους αιώνες οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στη δύναμη των συνηθειών όλων των ανθρώπων που πέρασαν από αυτή τη Γη. Επειδή ο Κοπέρνικος είχε τη συνήθεια να παρατηρεί τους πλανήτες, μελέτησε και καθιέρωσε το ηλιοκεντρικό σύστημα (με βάση τις ιδέες των Πυθαγορείων και του Αρίσταρχου του Σάμιου). Ο Χίτλερ είχε τη συνήθεια να ζωγραφίζει αλλά τελικά δεν το καλλιέργησε, οπότε κατέληξε να μη γίνει ζωγράφος αλλά να προκαλέσει το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα παραδείγματα μπορούν να είναι άπειρα και καταδεικνύουν τι ρόλο παίζει μία συνήθεια (ή μια διακοπή της) για έναν άνθρωπο, το περιβάλλον του ή ακόμα και για ολόκληρη την ανθρωπότητα.

Η δύναμη της συνήθειας, λοιπόν, είναι η δύναμη που κυβερνάει την ανθρωπότητα. Το καλό με αυτόν τον “κυβερνήτη” είναι ότι έχουμε άμεση πρόσβαση σε αυτόν και μας δίνεται η δυνατότητα να τον τροποποιήσουμε ανά πάσα στιγμή κατά βούληση, αν θέλουμε, ώστε να βελτιώσουμε την εξελικτική πορεία μας στο μέλλον. Αυτό που είμαστε τώρα (σωματικά, συναισθηματικά και πνευματικά) είναι το αποτέλεσμα των μέχρι τώρα συνηθειών μας και αυτό που θα είμαστε στο μέλλον θα είναι επίσης το αποτέλεσμα των συνηθειών που θα έχουμε υιοθετήσει από σήμερα μέχρι τότε.

Μερικά παραδείγματα αρνητικών συνηθειών είναι τα εξής:

• η κατάχρηση του αλκοόλ,
• η χρήση ουσιών (ναρκωτικά, παραισθησιογόνα κτλ.),
• η καταχρηστική χρήση ψυχοφαρμάκων και ηρεμιστικών, ως “εύκολη λύση” για κάθε αντιξοότητα της ζωής,
• ο τζόγος και άλλες δραστηριότητες έντονης συναισθηματικής έξαρσης, στην οποία εθιζόμαστε,
• η επικίνδυνη ή απρόσεκτη οδήγηση
• η παραμονή σε μια σχέση ή έναν γάμο που μας κάνει περισσότερο κακό παρά καλό (το παράδοξο είναι ότι μπορεί να το αντιλαμβανόμαστε, κι όμως να μένουμε)
• το κουτσομπολιό και η αρνητική κριτική των άλλων,
• αρνητικές ψυχικές διαθέσεις όπως η αυτολύπηση, η κατάθλιψη, η απογοήτευση, ο μηδενισμός κ.ά.,
• η αναβλητικότητα και η τάση να κάνουμε τα πάντα την τελευταία στιγμή (Procrastination)
• το αντίθετό της αναβλητικότητας (η τάση να κάνουμε τα πάντα αμέσως, ακόμα κι αν έχουμε χρόνο – βλέπε άρθρο Precrastination),
• η τελειομανία και ο θυμός για τα λάθη που κάνουμε εμείς και οι άλλοι,
• έμμονες ιδέες που μας κρατούν δέσμιους και μας απομακρύνουν από τα όνειρά μας
• η ανασφάλεια, η αγωνία για το μέλλον, ο φόβος του θανάτου.

Όπως καταλαβαίνετε, η λίστα μπορεί να είναι ατελείωτη. Εδώ έγινε αναφορά μόνο σε μερικά αντιπροσωπευτικά παραδείγματα αρνητικών συνηθειών που κυριολεκτικά “χαντακώνουν” πολλές ανθρώπινες ζωές ανά τους αιώνες. Μπορεί κάποιες από τις παραπάνω συνήθειες να ακούγονται πιο καταστροφικές από τις άλλες, όμως η αλήθεια είναι ότι όλες ανεξαιρέτως και η καθεμιά ξεχωριστά έχουν τη δύναμη να καταστρέψουν από μόνες τους έναν άνθρωπο.

Η αλλαγή μίας συνήθειας δεν είναι εύκολη υπόθεση, ούτε μπορεί να γίνει βιαστικά ή βίαια, εξαναγκαστικά. Η δομή του ίδιου του εγκεφάλου μας δεν το επιτρέπει, καθώς η κάθε συνήθεια αντιστοιχεί σε μία σύναψη μεταξύ κάποιων νευρώνων του εγκεφάλου. Αυτές οι συνάψεις δεν καταργούνται με το “έτσι θέλω”. Με άλλα λόγια, εξαιτίας της ίδιας της φυσικής κατασκευής μας αδυνατούμε να ξεχάσουμε και να εγκαταλείψουμε μία συνήθειά μας για πάντα, απλά και μόνο επειδή μας ενοχλεί και θέλουμε να τη διαγράψουμε.

Η αλλαγή μίας συνήθειας, λοιπόν, δεν γίνεται με το να ρίχνουμε γροθιά στο μαχαίρι, γιατί πολύ απλά, αν το κάνουμε αυτό, θα πονέσουμε. Συγκεκριμένα, θα διαπιστώνουμε ότι, αν και δεν το θέλουμε, επανερχόμαστε συνεχώς στην ίδια ανεπιθύμητη συνήθεια και θα κατηγορούμε τον εαυτό μας για αυτή την αδυναμία του, πράγμα εντελώς άδικο, αφού ο εαυτός μας υπόκειται στις συνάψεις των νευρώνων του εγκεφάλου του.

Η πιο αποδοτική μέθοδος για τη σταδιακή αλλαγή συνηθειών έχει αποδειχθεί ότι προϋποθέτει τα εξής:

• ειλικρινή ομολογία της ύπαρξης μίας αρνητικής συνήθειας: η παραδοχή του προβλήματος μας ξαλαφρώνει
• απλή παρατήρηση των συνηθειών και, βοηθητικά, καταγραφή τους σε ένα τετράδιο ή στον υπολογιστή μας
• συνειδητή αποχή από την αρνητική ή θετική κριτική της συνήθειας: παραίτηση από τέτοιου είδους σκέψεις
• καθημερινή νοερή (φαντασιακή) καλλιέργεια θετικών συνηθειών που μπορούν να μας δώσουν το έναυσμα
• καλλιέργεια της υπομονής ή, ακόμα καλύτερα, της εγκαρτέρησης
• σταδιακή αλλαγή οπτικής γωνίας και εναλλακτική σκέψη (ένα παράδειγμα θα μπορούσε να είναι η αλλαγή της σκέψης «τι κρίμα που ταλαιπωρούμαι με το λεωφορείο ή το μετρό» σε «ενδιαφέρον να παρατηρώ όλους αυτούς τους ανθρώπους και ενδεχομένως να πιάσω κουβέντα μαζί τους" ή "κοίτα να δεις πόσα έργα έγιναν, είναι θεαματικό")

Αυτές οι οδηγίες, όταν εφαρμόζονται, φέρνουν τη σταδιακή αλλαγή της συνήθειας με ειρηνική διαδικασία, χωρίς εσωτερικό πόλεμο. Και πάλι βέβαια χρειάζεται υπομονή. Μπορεί να μην εξαλειφθούν ολοκληρωτικά ως τάσεις, αλλά με τη νοερή καλλιέργεια κάποιων θετικών συνηθειών και τον οραματισμό του πώς θα είναι η ζωή μας όταν θα επικρατήσουν οι θετικές συνήθειες, σταδιακά οι αρνητικές συνήθειες θα χάσουν τον πλήρη έλεγχο επάνω μας και ο νους μας θα αρχίσει αυθόρμητα να δοκιμάζει και στην πράξη τις θετικές συνήθειες που οραματίστηκε στο επίπεδο της φαντασίας. Πολλές φορές χρειάζεται και η βοήθεια και η κατανόηση των ατόμων του περιβάλλοντός μας, όπως επίσης και η συνδρομή ειδικού, ο οποίος θα μας βοηθήσει να αναπτύξουμε στρατηγικές αλλαγής.

Με άλλα λόγια, δεν λέμε “όχι” σε μια παλιά συνήθεια, απλά λέμε “ναι” σε μία νέα. Για να το πούμε και διαφορετικά, είναι μάταιο να προσπαθεί κανείς να διώξει το σκοτάδι από ένα δωμάτιο. Αρκεί να ανάψει το φως!

Πηγή: www.sts.gr  (Edited σε κάποια σημεία από το Στράτο Λέκκα)