Κατάθλιψη

Η κατάθλιψη μπορεί να συμβεί στον καθένα και δεν έχει να κάνει με προσωπική αδυναμία. Οι επιστήμονες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι αλλαγές στις νευρικές οδούς και τις χημικές ουσίες του εγκεφάλου που ονομάζονται νευροδιαβιβαστές μπορούν να επηρεάσουν τις διαθέσεις και τις σκέψεις μας. Αυτές οι αλλαγές στη χημεία του εγκεφάλου μπορεί να κάνουν την εμφάνισή τους ως συμπτώματα κατάθλιψης. Μπορεί να πρόκειται για προβλήματα ύπνου, αλλαγή στην όρεξη, ευερεθιστότητα και μειωμένη ενέργεια. Παρά το γεγονός ότι τα συμπτώματα αυτά είναι πράγματι σημάδια κατάθλιψης, αν ρωτήσετε δύο καταθλιπτικούς ανθρώπους για τις εμπειρίες τους, μπορεί να σας περιγράψουν δύο εντελώς διαφορετικές πραγματικότητες. Για παράδειγμα, ο ένας μπορεί να μην έχει τη δυνατότητα να διατηρήσει το συνηθισμένο του επίπεδο ενέργειας, ενώ ο άλλος μπορεί να αισθάνεται κουρασμένος και να μην μπορεί να κινητοποιήσει τον εαυτό του για τίποτα. Τα συμπτώματα της κατάθλιψης λοιπόν δεν είναι καθολικά και ο καθένας μπορεί να τη βιώσει με το δικό του προσωπικό τρόπο.

Η κατάθλιψη συνήθως προκαλείται από κάτι που αντιλαμβανόμαστε ως τραυματικό γεγονός. Ως εκ τούτου, η κατάθλιψη δεν είναι μια κατάσταση που μπορεί να προληφθεί. Για ένα άτομο το τραύμα μπορεί να είναι ένα τεράστιο, τρομακτικό γεγονός, αλλά για κάποιον άλλον μπορεί να είναι κάτι φαινομενικά μικρό. Κάθε άτομο έχει τη δικιά του αντίληψη της πραγματικότητας, έτσι ώστε ένα άλλο άτομο δεν μπορεί να καθορίσει αν ένα συγκεκριμένο γεγονός ήταν τραυματικό για κάποιον άλλον. Μόνο εσείς οι ίδιοι μπορείτε να προσδιορίσετε τι είναι τραυματικό για εσάς. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η κληρονομικότητα μπορεί να πυροδοτήσει την κατάθλιψη· αυτό γενικά ονομάζεται γενετική προδιάθεση για κατάθλιψη.

Σ’αυτό το σημείο πρέπει να διαχωρίσουμε την κατάθλιψη από τη θλίψη. Η θλίψη, συναίσθημα που όλοι έχουμε νιώσει κατά καιρούς στη ζωή μας, μπορεί να αντιστοιχεί σε πεσμένη διάθεση ή λύπη που μπορεί να έχει μικρή διάρκεια και να μην επιμένει για μεγάλο χρονικό διάστημα. Για να μιλήσουμε όντως για κατάθλιψη (καταθλιπτικό επεισόδιο) θα πρέπει να πληρούνται τουλάχιστον 5 από τα παρακάτω κριτήρια για τουλάχιστον 2 συνεχείς εβδομάδες, σύμφωνα με το διαγνωστικό εργαλείο DSM-IV:

1) καταθλιπτική διάθεση στη μεγαλύτερη διάρκεια της ημέρας, σχεδόν κάθε μέρα, που αποκαλύπτεται είτε από υποκειμενική αναφορά (π.χ. αισθημάτων κενού) ή από παρατηρήσεις τρίτων (π.χ. φαίνεται αμίλητος ή δακρυσμένος).

2) σημαντική μείωση του ενδιαφέροντος ή της ευχαρίστησης (ανηδονία) για όλες ή σχεδόν όλες τις δραστηριότητες στη μεγαλύτερη διάρκεια της ημέρας, σχεδόν κάθε μέρα (που αποκαλύπτεται είτε από υποκειμενική περιγραφή είτε από παρατηρήσεις τρίτων). Χαρακτηριστική είναι η μείωση της σεξουαλικής διάθεσης.

3) σημαντική απώλεια βάρους χωρίς περιορισμό της τροφής ή αύξηση βάρους (π.χ. μεταβολή του βάρους σώματος πάνω από 5% σε ένα μήνα) ή ελάττωση ή αύξηση της όρεξης σχεδόν κάθε μέρα.

4) αϋπνία (συχνά πρωινή/πρώιμη αφύπνιση) ή υπερυπνία σχεδόν κάθε μέρα

5) ψυχοκινητική διέγερση ή επιβράδυνση, σχεδόν κάθε μέρα (μπορεί να γίνει αντιληπτό από τρίτους αλλά δεν αποτελεί μόνο υποκειμενικό αίσθημα νευρικότητας ή νωθρότητας)

6) κόπωση ή έλλειψη ενεργητικότητας σχεδόν κάθε μέρα

7) αίσθημα αναξιότητας ή αδικαιολόγητης ενοχής σχεδόν κάθε μέρα

8) μείωση της ικανότητας σκέψης ή συγκέντρωσης ή αναποφασιστικότητα σχεδόν κάθε μέρα (είτε από υποκειμενική αναφορά είτε ως παρατήρηση από τρίτους)

9) επαναλαμβανόμενες σκέψεις θανάτου ή/και επαναλαμβανόμενος αυτοκτονικός ιδεασμός χωρίς συγκεκριμένο σχέδιο ή απόπειρα αυτοκτονίας ή συγκεκριμένο σχέδιο εκτέλεσης αυτοκτονίας

Για να διαγνωστεί η κατάθλιψη θα πρέπει τουλάχιστον το (1) ή το (2) να υπάρχουν ως συμπτώματα. Επίσης τα παραπάνω δεν πρέπει να οφείλονται σε πένθος από την απώλεια αγαπημένου προσώπου, να επιμένουν για περισσότερο από 2 μήνες ή να χαρακτηρίζονται από σημαντική λειτουργική έκπτωση, παθολογική προκατάληψη με αίσθημα ματαιότητας, αυτοκτονικό ιδεασμό, ψυχωσικά συμπτώματα ή ψυχοκινητική επιβράδυνση.

Ενώ η θλίψη αγγίζει τις ζωές όλων μας σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, η κατάθλιψη μπορεί να έχει τεράστιο βάθος και διάρκεια. Μερικές φορές, όταν οι άνθρωποι είναι καταθλιπτικοί, αισθάνονται σαν να είναι μέχρι το λαιμό βουτηγμένοι σε κινούμενη άμμο. Τα πάντα χρειάζονται τεράστια προσπάθεια. Εάν έχετε βιώσει εσείς οι ίδιοι κατάθλιψη ή ζήσατε κοντά σε κάποιον που έχει, ξέρετε ότι αυτή η διαταραχή δεν μπορεί να αλλάξει κατά βούληση. Δεν υπάρχει κάποιο μαγικό κουμπί που πατάς και φεύγει. Δεν είναι απλή «νταουνιά»· για αυτό και δεν μπορείς έτσι απλά να πεις στον εαυτό σου ή σε κάποιον άλλον «έλα εντάξει, πάρε τα πάνω σου, μην είσαι έτσι».

Η κατάθλιψη θα μπορούσε να παρομοιαστεί με μια μορφή «συναισθηματικής» γρίπης. Έτσι ακριβώς όπως δε θα απαλλαγείτε από τα συμπτώματα της κανονικής γρίπης με το να πείτε στον εαυτό σας «Έλα, ξεπέρνα το», έτσι και στην περίπτωση της κατάθλιψης δε θα πετύχετε κάτι ιδιαίτερο με το να πείτε «Τι χαζομάρα, γιατί δεν μπορώ απλά να σταματήσω να νιώθω στενοχωρημένος και εξαντλημένος;».

Αρκετές έρευνες έχουν δείξει ότι οι γυναίκες έχουν διπλάσιες πιθανότητες να εκδηλώσουν κατάθλιψη από ό,τι οι άντρες. Μια θεωρία είναι ότι η κατάθλιψη είναι σαν θυμός αντεστραμμένος, ουσιαστικά προς τον εαυτό μας. Οι άντρες σε μεγάλο βαθμό μαθαίνουν ότι δεν είναι πρέπον να κλάψουνε αλλά είναι αναμενόμενο και αποδεκτό να είναι θυμωμένοι. Οπότε όταν είναι στενοχωρημένοι, μερικές φορές μετατρέπουν το συναίσθημα της λύπης σε θυμό. Για τις γυναίκες είναι γενικότερα πιο αποδεκτό να κλαίνε, οπότε το μαντέψατε σωστά: οι γυναίκες έχουν την τάση να μεταλλάσσουν το θυμό τους σε θλίψη. Με αυτή τη λογική ίσως να εξηγείται ο σημαντικά υψηλότερος αριθμός γυναικών που εκδηλώνουν κατάθλιψη. Το καθοριστικό που πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας είναι ότι αν αναγνωρίσουμε και εκφράσουμε το θυμό μας προς την πραγματική πηγή του, τότε το καταθλιπτικό συναίσθημα μπορεί να ελαττωθεί ή ακόμα και να εξαφανιστεί.

Η κατάθλιψη και η απελπισία που συνήθως τη συνοδεύει μπορεί σας κάνουν να αισθάνεστε ότι είναι τελείως αδύνατο να ζητήσετε βοήθεια. Μελέτες δείχνουν ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων που ξεκινούν ψυχοθεραπεία ανακάμπτουν συναισθηματικά μετά από δύο ως έξι εβδομάδες. Στη συνέχεια, αρχίζουν και πάλι να απολαμβάνουν τη ζωή τους, χωρίς να σημαίνει αυτό ότι έχει επιλυθεί το ζήτημα· είναι όμως ένδειξη ότι η θεραπεία πάει καλά. Όταν ωστόσο η Μείζων Καταθλιπτική Διαταραχή παραμένει χωρίς καμία θεραπευτική παρέμβαση, η δοκιμασία μπορεί να διαρκέσει για μήνες. Επιπλέον, μπορεί να υπάρξει υποτροπή. Περίπου οι μισοί από αυτούς που βιώνουν ένα επεισόδιο μείζονος κατάθλιψης θα έχουν τουλάχιστον ένα ακόμη επεισόδιο αργότερα στη ζωή τους.

Πολλοί ερευνητές πιστεύουν ότι η έγκαιρη διάγνωση της κατάθλιψης και η επιτυχής θεραπεία μπορεί να αποτρέψει τέτοιου είδους υποτροπές. Θεωρούν ότι όσο περισσότερα καταθλιπτικά επεισόδια έχει κάποιος βιώσει, τόσο πιο πιθανό είναι να έχει στο μέλλον παρόμοια επεισόδια επειδή η κατάθλιψη μπορεί να προκαλέσει παρατεταμένες μεταβολές στη δομή του εγκεφάλου και στις χημικές ουσίες που επηρεάζουν τη διάθεση. Η συμβουλευτική μπορεί επίσης να βοηθήσει στον εντοπισμό και την αντιμετώπιση των εγγενών ζητημάτων που μπορεί να είναι η αιτία της κατάθλιψης. Η συμβουλευτική μπορεί ακόμα να σας βοηθήσει να αλλάξετε τον τρόπο που βλέπετε τα πράγματα ή τον τρόπο που επικοινωνείτε τις ανάγκες σας. Μπορεί επίσης να σας υποδείξει τρόπους για να μάθετε τι σας κάνει ευτυχισμένους.