PTSD - Μετατραυματικό σοκ

Μπορεί να μην έχω επισκεφθεί προσωπικά το Παρίσι ως τώρα, αλλά πάντα το συνδύαζα κι εγώ με μια πόλη ερωτική, ρομαντική και γαλήνια. Το βράδυ της Παρασκευής 13 Νοεμβρίου 2015 η εικόνα όμως ήταν εντελώς διαφορετική: Καπνός, φωτιά, αίμα, θρύψαλα, πανικός. Χωρίς καμία προειδοποίηση, φανατικοί θρησκόληπτοι επιτέθηκαν σε έναν τόπο που θεωρούνταν ως τότε γενικά ασφαλής και γαλήνιος. Πέρα από τους 130 νεκρούς, 352 τραυματίες και 99 σε σοβαρή κατάσταση, πάρα πολλοί άνθρωποι ήρθαν τόσο κοντά αντιμέτωποι με το θάνατο. Αυτοί οι επιζώντες, πώς θα αντιμετωπίσουν αυτές τις σκηνές φρίκης που αντίκρισαν και πώς θα επηρεαστούν ψυχολογικά;

Ο ψυχολογικός πόλεμος που ασκείται από τρομοκράτες έχει σκοπό να προκαλέσει μια ισχυρή συναισθηματική και ψυχολογική αντίδραση. Οι μέθοδοί τους αυτές μας επηρεάζουν στο πιο βασικό επίπεδο, ξυπνώντας το ένστικτο της επιβίωσης, το οποίο δεν ενεργοποιείται συχνά, μιας και στο σύγχρονο πολιτισμό μας έχουμε φτάσει οι περισσότεροι να θεωρούμε, τουλάχιστον την επιβίωση, δεδομένη.

Μετά από ένα τέτοιο περιστατικό ακραίας βίας όπως αυτό που συνέβη στο Παρίσι, είναι πιθανόν κάποια άτομα να αναπτύξουν μια ψυχική διαταραχή που ονομάζεται διαταραχή μετα-τραυματικού στρες (PTSD).

Το PTSD είναι μια ψυχολογική διαταραχή που μπορεί να αναπτύξει ένα άτομο αφού βιώσει κάποια μορφή τραυματικής βίας. Συνήθως το άτομο δεν εκδηλώνει αμέσως PTSD· μπορεί να χρειαστούν έως και τρεις μήνες και κάποιες φορές ίσως και χρόνια για να δει κάποιος συμπτώματα. Αυτά τα συμπτώματα συνήθως ομαδοποιούνται σε τέσσερις διαφορετικές κατηγορίες: ενοχλητικές μνήμες, αποφυγή, κυκλοθυμική διάθεση και αλλαγές στις συναισθηματικές αντιδράσεις. Μπορεί επίσης να περιλαμβάνει συμπτώματα όπως flash-backs (δηλαδή να ξαναζεί κάποιος το συμβάν), άγχος, φόβος, εφιάλτες, έμμονες σκέψεις σχετικά με το συμβάν, ακόμα και ενοχές επειδή επέζησαν (survivor’s guilt).

Το μετα-τραυματικό στρες επηρεάζει γενικά τους ανθρώπους με διαφορετικούς τρόπους. Οι περισσότεροι δεν θα βιώσουν PTSD. Μια ποικιλία προσωπικών χαρακτηριστικών, όπως προηγούμενα συμπτώματα κατάθλιψης, άγχους και έλλειψης προσαρμοστικότητας συνήθως δημιουργούν σε ένα άτομο προδιάθεση για PTSD. Μπορεί να επηρεάσει κάποιον στη δουλειά του, στο σπίτι ή/και την κοινωνική ζωή. Μπορεί επίσης να ωθήσει το θύμα να αποσυρθεί και να απομονωθεί από τους αγαπημένους του.

Το πιο σημαντικό για έναν επιζώντα ενός τέτοιου συμβάντος είναι να αρχίσει να αντιλαμβάνεται ότι εκδηλώνει συμπτώματα PTSD. Μία ομάδα συμβουλευτικής στήριξης, τηλεφωνική υποστήριξη και, βέβαια, ατομική θεραπεία είναι όλοι συνιστώμενοι τρόποι για να προσδιορίσει κάποιος αν αντιμετωπίζει PTSD.

Παρακάτω παρατίθενται ενδεδειγμένοι τρόποι αντιμετώπισης των συμπτωμάτων του PTSD γενικότερα:

Έντονες αναμνήσεις, σκέψεις ή εικόνες:

• Υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι είναι απλά δυσάρεστες αναμνήσεις.
• Να θυμάστε ότι οι μνήμες αυτές εξανεμίζονται με την πάροδο του χρόνου.
• Υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι είναι φυσιολογικό να έχετε μνήμες του τραυματικού γεγονότος.
• Μιλήστε για αυτά τα πράγματα με κάποιον που εμπιστεύεστε.

Ξαφνική αίσθηση πανικού ή άγχους:

Το PTSD συχνά αυξάνει δραματικά τους χτύπους της καρδιάς, δημιουργεί τάση για λιποθυμία ή θολούρα. Αν σας συμβαίνει αυτό, να θυμάστε:

• Τα συμπτώματα αυτά δεν είναι επικίνδυνα – θα μπορούσαν να εμφανιστούν και την ώρα της γυμναστικής.
• Αυτές οι αισθήσεις μπορεί να έρθουν ως αποτέλεσμα τρομακτικών σκέψεων και για αυτό προκαλούν αυτή την αναστάτωση. Αυτές οι τρομακτικές σκέψεις δεν είναι η πραγματικότητα.
• Προσπαθήστε να επιβραδύνετε την αναπνοή σας.
• Αυτή η φρικτή αίσθηση θα περάσει.

Δυσκολία στη συγκέντρωση ή την εστίαση της προσοχής:

• Δώστε στον εαυτό σας χρόνο για να εστιάσετε την προσοχή σας σε αυτό που χρειάζεται να κάνετε.
• Κάντε λίστες υποχρεώσεων (“to-do lists”) κάθε μέρα.
• Σπάστε τις μεγάλες εργασίες σε μικρότερα κομμάτια.
• Προγραμματίστε ένα ρεαλιστικό αριθμό καθηκόντων σε μια μέρα.
• Μπορεί να πάσχετε κατάθλιψη - εάν ναι, τότε μιλήστε με κάποιον ψυχολόγο για τα συμπτώματά σας.

Απουσία έκφρασης θετικών συναισθημάτων:

• Υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι αυτό είναι μια κοινή αντίδραση σε τραύμα, δεν είναι κάτι που κάνετε επίτηδες.
• Μην αισθάνεστε ένοχοι για κάτι που δεν μπορείτε να ελέγξετε.
• Συνεχίστε την ενασχόληση με δραστηριότητες που σας αρέσουν ή να χρησιμοποιηθεί για να αρέσει. Ακόμα και αν νιώθετε ότι δεν θα απολαύσετε μια δραστηριότητα τώρα, από τη στιγμή που θα πάρετε την απόφαση να αρχίσετε, είναι πάρα πολύ πιθανό να νιώσετε μια πλειάδα ευχάριστων συναισθημάτων.
• Κάντε πραγματικά μικρά βήματα για να πείτε στα αγαπημένα σας πρόσωπα ότι νοιάζεστε- Στείλτε μια κάρτα, κάντε ένα δωράκι, στείλτε τους ένα e-mail, πάρτε τους και πείτε ένα γεια.

Flashbacks:

• Κρατήστε τα μάτια σας ανοιχτά - κοιτάξτε γύρω σας και δείτε πραγματικά πού βρίσκεστε.
• Μιλήστε στον εαυτό σας. Υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι είστε εδώ, ότι είστε ασφαλείς.
• Σηκωθείτε και κινηθείτε τριγύρω. Βάλτε ένα ποτήρι νερό ή πλύνετε τα χέρια σας.
• Καλέστε κάποιον που εμπιστεύεστε και πείτε τους ότι βιώνετε μια αναδρομή στο παρελθόν.

Θυμός & ευερεθιστότητα:

• Πριν αντιδράσετε άσχημα, κάντε ένα διάλειμμα να ηρεμήσετε και να σκεφτείτε.
• Φύγετε μακριά από την κατάσταση που σας θυμώνει.
• Ασκηθείτε συχνά - η άσκηση μειώνει την ένταση και ανακουφίζει από το άγχος.
• Συζητήστε με το γιατρό σας σχετικά με τον θυμό σας.
• Πάρτε μαθήματα διαχείρισης θυμού.
• Αν ξεσπάσετε στην οικογένεια ή τους φίλους σας, βρείτε χρόνο να μιλήσετε γι' αυτό και εξηγήστε τι σας συμβαίνει και τι θα κάνετε για να το αντιμετωπίσετε.

Εφιάλτες με την τραυματική εμπειρία:

• Αν ξυπνήσετε από εφιάλτη σε κατάσταση πανικού, υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι αντιδράτε σε ένα όνειρο. Το ΟΝΕΙΡΟ είναι υπεύθυνη για τον πανικό, όχι κάποιος κίνδυνος στο περιβάλλον σας.
• Σηκωθείτε από το κρεβάτι, ανασυνταχθείτε και επαναφέρετε τον εαυτό σας στο παρόν.
• Δοκιμάστε μια ευχάριστη και ήρεμη δραστηριότητα, όπως ένα ζεστό μπάνιο ή το να βάλετε απαλή μουσική.
• Αν κάποιος είναι ξύπνιος, μιλήστε του.
• Ενημερώστε το γιατρό σας ότι έχετε εφιάλτες.

Δυσκολία στο να μείνετε ξύπνιος ή να σας πάρει ο ύπνος:

• Διατηρήστε ένα σταθερό πρόγραμμα που πηγαίνετε για ύπνο.
• Αποφύγετε τη βαριά άσκηση για λίγες ώρες πριν ξαπλώσετε.
• Χρησιμοποιείτε το κρεβάτι μόνο για σεξ και ύπνο.
• Μην καταναλώνετε οινόπνευμα, καπνό και καφεΐνη - αυτά δυσχεραίνουν την ικανότητά σας να κοιμηθείτε.
• Μην κάθεστε στο κρεβάτι και κάνετε αρνητικές σκέψεις. Εάν δεν μπορείτε να κοιμηθείτε, σηκωθείτε και κάντε κάτι χαλαρό, όπως να πιείτε τσάι από βότανα, ή ζεστό γάλα. Διαβάστε ένα βιβλίο ή κάντε κάτι άλλο ήρεμο.

Η ανάκαμψη από το PTSD είναι μια σταδιακή, συνεχής διαδικασία που μπορεί να διαρκέσει πολλούς μήνες ή και χρόνια. Οι μνήμες του τραύματος ποτέ δεν θα εξαφανιστούν, αλλά με τον καιρό θα γίνουν διαχειρίσιμες.

Με βάση τις έρευνες που έχουνε γίνει, το ποσοστό των ανθρώπων που θα χρειαστούν στήριξη από ειδικούς είναι περίπου 10-30%, το οποίο θα παρουσιάσει συμπτώματα PTSD, ενώ στους υπόλοιπους είναι απλώς θέμα χρόνου να «ξεθωριάσουν» τα ψυχικά τους τραύματα (Brewin, 2007).